Je keel is je meest waardevolle instrument. Dus daar ben je zuinig op.

Of je nou zingt of niet, we hebben allemaal een gouden keeltje. Oftewel: elke keel en stem is het waard om goed te verzorgen en om overbelasting van de stem te voorkomen. Alleen zijn we daar niet altijd bewust mee bezig – tenzij het mis gaat en je er last van krijgt. Daarom hier wat meer info over het belang van stemhygiëne.

Stemhygiëne gaat over het gezond houden van je stem en keel. Enerzijds gaat dat over verantwoord stemgebruik, maar ook je dagelijkse leefgewoonten spelen daarbij een rol.

Stemhygiëne is belangrijk als je als professional van je stem afhankelijk bent (zoals zangers, stemacteurs, presentatoren, acteurs, voice-overs). Maar ook als je voor je werk je stem intensief gebruikt (zoals leraren, trainers, coaches, ondernemers, journalisten, telefonistes, etc).

Hoe kun je je stem optimaal blijven gebruiken? En wat kun je het beste doen als je toch je stem hebt overbelast – of in geval van ziekte?

Omring je keel met alle zorg die ze verdient.🐦‍⬛

1. Een juiste stemtechniek

Als je gauw last hebt van je stem – in de vorm van een schorre of hese stem – dan is het goed om eens na te gaan of je je stem wel op een juiste manier gebruikt. Check voor jezelf eens:

• Adem en ademsteun

  Heb je wel voldoende adem en ademsteun als je zingt of spreekt? Zo niet, dan valt daar veel winst te behalen door dat te verbeteren.

• Ontspan je keel
  

  Is er onnodige spierspanning tijdens het spreken of zingen, bijvoorbeeld in je kaken, je nek, je schouders? Of misschien zelfs in je bekken of benen? Zo ja, welke spieren mag je meer ontspannen?

• Vermijd schreeuwen

  Moet je jezelf hoorbaar maken met veel omgevingsgeluid? De neiging is dan om bij het zingen meer om meer volume te creëren. Bij het spreken gaan we doorgaans ook wat omhoog in toon. Afhankelijk van de oorzaak: kijk eens of je juist iets lager in toon kunt spreken. Is het omgevingsgeluid afkomstig van mensen? Ga dan juist wat zachter praten (of zingen), zodat de stemmen verstillen om naar jou te luisteren.

• Ga niet fluisteren

  Gek genoeg is fluisteren ook geen manier om je stem te sparen. Je zou misschien denken dat je hiermee de stembanden ontziet maar het tegendeel is waar: je belast je stembanden hiermee juist meer. Beter kun je zacht praten.

foto: Andrey Popov

2. Dagelijkse zorg voor je keel

Los van een juist stemgebruik, is het ook belangrijk dat je goed voor je stem en je keel zorgt. Hieronder een paar simpele maar effectieve tips:

• Stop met roken

  Roken is niet slim. Duh! Het kan de slijmvliezen van de stembanden uitdrogen, irriteren of zelfs ontsteken. Als niet-roker kun je ook het beste rokers vermijden. Meeroken is net zo schadelijk. Wil je stoppen? Dan ervaar je in het begin zelfs wat meer irritatie en ongemak, maar dat verdwijnt daarna vanzelf.

• Drink voldoende water

  Je keel en je slijmvliezen blijven zo goed gehydrateerd. Alcohol en cafeïne daarentegen werken juist averechts. Deze dranken werken juist weer uitdroging in de hand. En kijk ook uit met melk. Dat kan juist weer teveel slijm veroorzaken.

  Heb je een droge keel, maar heb je geen water bij de hand? Dan kun je even op het puntje van je tong bijten. Daardoor ontstaat wat speeksel in je mond, dat je vervolgens kunt doorslikken.

• Vermijd pittig voedsel

  Het eten van pittig voedsel is ook niet heel fijn voor je stem. Wees dus alert op wat je eet. Zeker als je je stem moet gebruiken. Ook maagzuur kan irritatie aan de slijmvliezen veroorzaken.

• Gun jezelf voldoende rust

  En dan zowel voldoende nachtrust, als ook stemrust. Als je veel moet zingen of spreken, is het goed om tussendoor pauzes in te lassen.

• Stress niet

  Ook stress en heftige emoties kunnen stemklachten veroorzaken. Kijk of je deze kunt vermijden. Soms is dat natuurlijk heel lastig. Maar neem dit hoe dan ook serieus, en probeer er een oplossing voor te vinden, zo nodig met hulp van een professional.

• Kuchen of schrapen: niet doen

  Kuchen of je keel schrapen is ook niet goed voor je stem. Op deze manier slaan je stembanden hard tegen elkaar, wat irritatie van het slijmvlies kan veroorzaken. Die produceren hierdoor nog meer slijm, ter bescherming van je stembanden, waardoor je vervolgens wéér moet kuchen. Beter is het om te slikken. Ook kun je je neus met je vingers dichtknijpen en vervolgens met een dichte mond als het ware naar binnen zuigen en de slijm wegslikken. Dit veroorzaakt een soort vacuüm waardoor het slijm makkelijker verdwijnt.

foto: Andrey Popov

3. Tips in geval van verkoudheid

Als je verkouden bent, dan kun je waarschijnlijk het kuchen of hoesten niet meer tegenhouden. Hoesten heeft in dat geval ook een reinigende werking voor zowel de keel, de luchtpijp en de longen.

Je kunt last hebben van een droge kriebelhoest, of een slijmhoest. Voor beide vind je verderop wat tips.

Heb je last van neusverkoudheid? Dan kun je je stem nog wel gebruiken. Het zal alleen meer energie kosten, en meer nasaal klinken.

Als je last hebt van griep en keelontsteking, dan is het slim om je stem rust te geven. Het gaat vanzelf weer over, maar dat kost wat tijd. Hieronder wat tips om je keel zoveel mogelijk op peil te houden:

• Gorgelen met een zoutoplossing of salie
  

  Los een halve theelepel zout op in kokend water, en laat het geheel vervolgens afkoelen. Gorgel zo’n 30 seconden en herhaal dit ca. drie tot vier keer. Dit zuivert je keel. Je kunt dit driemaal daags doen. Salie werkt ook zuiverend.

• Hou je keel vochtig

  Zeker als je keelontsteking hebt, of verkouden bent, is het goed om je keel vochtig te houden. Dus drink veel water. Het advies is zelfs om meer water te drinken dan normaal. Je kunt ook warme thee maken met tijm. Dat werkt verlichtend en slijmoplossend. Honing erin werkt verzachtend.

• Vermijd scherpe stoffen

  Grijp niet meteen naar keelsnoepjes met menthol, eucalyptus of andere scherpe stoffen. Hoewel het even verlichting geeft, tast het het slijmvlies aan en krijg je dus vervolgens meer last. Zuig liever op een lepeltje honing, honingsnoepjes, of dropjes. Dit verzacht de keel, en maakt speeksel aan en houdt de keel vochtig.

• Stomen bij slijmhoest

  Heb je last van slijmhoest? Dan kun je ook stomen. Hierdoor lost het slijm op. Vermijd ook hier pepermunt of eucalyptus. Gewoon water voldoet. Wel kun je wat verzachtende kamille toevoegen, als je dat wilt.

• Neem voldoende rust
  

  Je keel en je lichaam moeten helen. Dit vraagt veel energie. Dus geef je lichaam de rust en tijd die het nodig heeft. Ook kan je lichaam stijf en verkrampt aanvoelen. Hiervoor werkt een warme douche. De damp en stoom van de douche is ook voordelig voor de keel.
  

• Hou je neus open en vrij

  Heb je een verstopte neus en wordt hierdoor het ademen bemoeilijkt? Spoel of spray dan met een zoutoplossing.
  Tijdens het slapen kun je hiervoor een halve ui naast je kussen leggen. Yep, een goed huishoudmiddeltje geleerd van oma. De sappen van de ui doen de zwelling afnemen, waardoor je beter kunt ademen, en makkelijker in slaap komt.

• Pijn verzachten met medicijnen

  Als de hoest heel erg is, kun je een paracetamol of ibuprofen gebruiken om de pijn te verzachten. Bij kriebelhoest kan Noscapine helpen. Dit onderdrukt de hoestprikkel. Bij slijmhoest is dit minder geschikt, omdat dan het slijm moet worden opgehoest.

Heb jij nog een ultieme tip om je keel gezond te houden, of gauw weer op orde te krijgen, en mis je die in het bovenstaande rijtje? Deel die dan hieronder bij de reacties.

LET OP: Bovenstaande tips zijn geen medisch advies. Blijven de klachten in je keel langdurig aanhouden? Hoest je bloed of bruin slijm op? Hoor je een piepend geluid bij het ademen? Maak je je zorgen en vertrouw je het niet? Neem dan contact op met je huisarts. Ook in geval van zwangerschap en borstvoeding extra opletten. Check bij eventuele medicijnen goed de bijsluiter of deze nu voor jou geschikt zijn.

Meer over hoesten en wat te doen?